امروز با معرفی حرم امام رضا (ع) که یکی از جاهای دیدنی مشهد میباشد میخواهیم در معرفی جاهای دیدنی ایران برترین باشیم
رواقها فضاهای مسقف داخل حرم هستند و مانند صحنها و ایوانها نمونههای برجستهای از هنر و معماری دورههای مختلف ایران به شمار میروند.در حرم مطهر،۲۷ رواق وجود دارد که هرکدام کاربرد خاصی دارند و مجموعاً بیش از ۵۷ هزار متر مربع وسعت دارند.
از مهمترین رواقها میتوان به رواق دارالحفاظ،رواق دارالسیاده،رواق گنبد حاتمخانی،رواق گنبد اللهوردیخان،رواق توحیدخانه، رواق دارالفیض،رواق دارالشکر و رواق دارالشرف اشاره کرد.
رواق شیخ طوسی:مخصوص برگزاری مراسم عقد نوعروسان و تازهدامادهاست.
رواق امام خمینی (ره):با وسعت ۹ هزار متر مربع،بزرگترین رواق حرم محسوب میشود و مراسم مذهبی،اجتماعی و نماز جمعه در آن برگزار میشود.
رواق دارالعزه:کوچکترین رواق حرم با مساحت ۷۳ متر مربع است.
رواق دارالمرحمه:جدیدترین رواق حرم که در سال ۱۳۹۲ افتتاح شد.
رواق دارالحفاظ:قدیمیترین رواق حرم که به دستور بانو گوهرشاد و برای قرائت قرآن ساخته شد.
رواقهای مهم و ویژه
رواق گنبد اللهوردیخان:رواقی هشتگوش با مساحت ۱۷۱ متر مربع که به دستور اللهوردیخان گرجی ساخته شد.
رواق توحیدخانه:با موقعیت ویژه بین پنجره فولاد و ضریح مطهر، اهمیت فراوانی دارد.
رواق دارالاجابه:در زیرزمین حرم واقع شده و پس از روضه منوره نزدیکترین مکان به ضریح امام رضا (ع) است.
رواقهای خانوادگی و خادمان
رواقهای دارالزهد،دارالعباده،شیخ بهایی،دارالولایه،دارالهدایه،دارالرحمه،دارالاجابه،دارالحجه،کوثر،غدیر،شیخ طوسی، دارالمرحمه،شیخ حر عاملی و امام خمینی (ره) برای خانوادهها و رواق دارالکرامه برای خادمان حرم اختصاص یافتهاند.
تاریخچه ضریح امام رضا (ع)
روضه منوره فضایی چهارگوش در مرکز حرم است که مساحتی بالغ بر ۱۸۹ متر مربع دارد و ۱۷٫۱۵ متر آن به ضریح اختصاص یافته است.ضریح کنونی امام رضا (ع) که در سال ۱۳۷۹ نصب شد،پنجمین ضریح حرم است و توسط استاد محمود فرشچیان طراحی شده است.
ضریحهای قبلی
اولین ضریح:صندوق چوبی با روکش نقره که در سال ۵۰۰ هجری قمری نصب شد.
دومین ضریح:صندوق چوبی با روکش طلا در سال ۱۰۲۲ هجری قمری.
سومین ضریح:ساختهشده از سنگ مرمر در دوران قاجار.
چهارمین ضریح:معروف به ضریح شیر و شکر یا طلا و نقره،شامل ۱۴ محراب به یاد ۱۴ معصوم.
ساخت ضریح پنجم
ساخت ضریح کنونی هفت سال طول کشید و در ۱۶ اسفند ۱۳۷۹ با حضور مقام معظم رهبری نصب شد.در طراحی و ساخت آن،هنرهای خاتمکاری،قلمزنی و خوشنویسی توسط استادان برجسته انجام شد.
سنگهای مزار امام رضا (ع)
تا امروز سه نوع سنگ روی خاک مرقد نصب شده است:
سنگ سابق:مرمر ساده با ابعاد ۴۰ در ۳۰ سانتیمتر.
سنگ دوم:مرمر سفید که تا سال ۱۳۷۹ استفاده شد.
سنگ جدید:مرمر یزدی به ابعاد ۱۰٫۱ در ۲۰٫۲ متر و وزن ۳۶۰۰ کیلوگرم که تعویض آن همزمان با نصب ضریح پنجم انجام شد.
روی سنگ جدید نوشته شده است:
هذا هو المرقد الشریف للامام التقی النقی الصدیق الشهید …
همچنین دو بیتی از قصیده دعبل و آیاتی از قرآن کریم نیز در آن درج شده است.
مقبره شخصیتهای مشهور
در حرم امام رضا (ع) افراد سرشناس زیادی مدفون هستند،از جمله:
شیخ بهایی
شیخ حر عاملی
شیخ جعفر مجتهدی
حاج حسنعلی اصفهانی (نخودکی)
شیخ هاشم قزوینی
دفتر امور دفن حرم اطلاعات دقیق درباره محل دفن مشاهیر را ارائه میدهد.
مساجد حرم مطهر
مسجد گوهر شاد
ساختهشده به دستور بانو گوهرشاد در قرن نهم هجری،با ۲۸۵۵ متر مربع مساحت،۴ ایوان و ۷ شبستان.معرقکاریها،گچبریها و کاشیکاریهای نفیس از ویژگیهای برجسته آن هستند.
مسجد بالاسر حضرت
مسجدی هزار ساله که بالای سر ضریح مطهر قرار دارد و کوچکترین مسجد حرم محسوب میشود (طول ۸ متر، عرض ۴٫۵ متر، ارتفاع ۱۰ متر).کاشیهای ششضلعی،سنگهای مرمر و کتیبههای تاریخی از ویژگیهای آن است.
بازسازیها و حوادث مهم حرم
حرم امام رضا (ع) در طول تاریخ بارها بازسازی شده و شاهد حوادث مهمی بوده است،از جمله:
زلزله ۱۰۸۴ قمری که دو سوم مشهد را تخریب کرد.
یورش ازبکها در دوران صفوی و تاراج بخشی از حرم.
حملات روسها و توپباران حرم در دوران قاجار.
واقعه مسجد گوهرشاد در سال ۱۳۱۴.
بمبگذاری عاشورای ۱۳۷۳ که به شهادت و مجروحیت زائران منجر شد.
زائران و امکانات حرم
حرم سالانه پذیرای حدود ۳۰ میلیون زائر ایرانی و غیرایرانی است.امکانات اسکان شامل:
زائرسراهای رضوی با ظرفیت ۶۰۰ نفر
سه هاستل در اطراف حرم
مهمانسرای حضرت با پیشینه صفوی
غذای متبرک
حدود ۶ هزار وعده غذا در هر وعده توسط آستان قدس رضوی تهیه و با قرعهکشی بین زائران توزیع میشود.در مناسبتهای خاص،تعداد وعدهها به ۷۰ هزار نیز میرسد.
موزهها و گنجینهها
موزه مرکزی:چهار طبقه شامل تمبر،اسکناس،تاریخ مشهد،سکه،هنرهای تجسمی،نجوم و سلاح.
گنجینه نفایس:قرآنهای نفیس،هدایای مقام معظم رهبری و آثار هنری استاد محمود فرشچیان.
موزه فرش:قالیها و منسوجات تاریخی تا دوران صفویه.
موزه مردمشناسی:ساختمان گرمابه صفوی،بازسازی شده و به نمایش آثار مردمشناسی اختصاص یافته است.
سایر بخشها و امکانات حرم امام رضا (ع)
بخش خدماتی و رفاهی:
علاوه بر موزهها و رواقها،حرم مطهر امام رضا (ع) دارای مجموعهای گسترده از امکانات رفاهی و خدماتی برای زائران است. بخشهایی مانند زائرسراها،مهمانسراها و سفرهخانهها،فضایی فراهم میکنند که زائران بتوانند به راحتی اقامت کرده و از غذا و خدمات متبرک بهرهمند شوند.شهرک زائر و مجموعههای اقامتی آستان قدس رضوی به گونهای طراحی شدهاند که ظرفیت پذیرش دهها هزار نفر را دارند.این مجموعهها شامل رستوران،نمازخانه،فضای استراحت،و امکانات بهداشتی کامل هستند.
زائرسرای رضوی:
یکی از مهمترین مکانهای اقامتی در مشهد، زائرسرای رضوی است که در ابتدای شهر طرق واقع شده و شامل ۶ بلوک اقامتی میباشد.این مجموعه با داشتن رستوران،نمازخانه و سایر امکانات، ظرفیت پذیرش ۶۰۰ نفر را فراهم کرده است.علاوه بر آن،سه هاستل نیز در همین مجموعه فعال هستند.مجموعهای دیگر در انتهای بلوار چمن و شهرک زائر دیگری در فاصله دو کیلومتری از حرم در حال ساخت هستند تا پاسخگوی افزایش روزافزون زائران باشند.
سفرهخانه حضرت:
سفرهخانه حضرت در ضلع شمالی بست شیخ حر عاملی و صحن غدیر واقع شده است و با تاریخچهای به دوران صفویه،از گذشته تا امروز،به تهیه و توزیع غذای متبرک برای زائران و مجاوران مشغول است.این مکان بهویژه در زمان ظهر و مناسبتهای خاص،مملو از زائرانی است که صفهایی طولانی برای دریافت نذورات حضرت میبندند.تعداد غذاهای تهیهشده در روزهای معمول حدود ۶ هزار وعده است و در مناسبتهای ویژه به ۷۰ هزار وعده نیز میرسد.برای دریافت غذاهای متبرک، ثبتنام از طریق اپلیکیشن رضوان یا سامانه پیامکی انجام میشود.هزینه تهیه این غذاها از محل نذورات و اوقاف تأمین میشود.
گنجینهها و موزههای حرم
موزه مرکزی:
موزه مرکزی حرم مطهر رضوی،چهار طبقه دارد و شامل مجموعهای وسیع از آثار تاریخی و فرهنگی است.در طبقه زیرین، گنجینه تمبر و اسکناس،در طبقه همکف گنجینه تاریخ مشهد و سکهها و مدالها،در طبقه اول گنجینه صدفها،حلزونها و هنرهای تجسمی و در طبقه دوم گنجینه نجوم،ساعت،سلاح و ظروف تاریخی قرار دارد.دسترسی به این موزه از طریق صحن کوثر امکانپذیر است.
گنجینه نفایس:
این گنجینه در دو طبقه و در ضلع جنوب شرقی حرم قرار دارد و شامل مجموعهای از قرآنهای نفیس،آثار هنری و هدایا است. ۷۹ قرآن نفیس در آن به نمایش گذاشته شده که برخی به امام علی،امام حسن مجتبی،امام حسین،امام زینالعابدین و امام رضا (علیهم السلام) منسوب هستند.همچنین هدایا و آثار استاد محمود فرشچیان و مقام معظم رهبری نیز در این موزه نگهداری میشوند.
موزه فرش:
موزه فرش حرم مطهر اولین گنجینه تخصصی فرش و منسوجات است.این مجموعه ابتدا در ساختمان گنجینه قرآن و نفایس فعالیت میکرد و سپس در سال ۱۳۹۰ به ساختمان فعلی در صحن کوثر منتقل شد.در این موزه بیش از ۱۰۰ تخته قالی و قالیچه نفیس با ارزش تاریخی و هنری از دوران صفویه تا معاصر به نمایش گذاشته شده است.
موزه مردمشناسی:
این موزه در ضلع جنوب غربی حرم و کنار مقبره امیر ملکشاه قرار دارد.ساختمان آن در گذشته گرمابه بوده و به حرم وقف شده بود.پس از بازسازی در سال ۱۳۸۵،تبدیل به موزه شد و مجموعهای از آثار مردمشناسی،اشیاء فرهنگی و تاریخی در آن نمایش داده میشود.
مراسمها و مناسبتهای مذهبی
حرم امام رضا (ع) علاوه بر جنبه تاریخی و فرهنگی،مرکز برگزاری مراسمهای مذهبی،سیاسی و اجتماعی است.برنامههایی همچون نماز جمعه،مراسم اعتکاف،محافل قرآنی و عزاداری در ایام محرم و رمضان در صحنها و رواقها برگزار میشوند.رواق امام خمینی (ره) با ظرفیت ۹ هزار متر مربع، بزرگترین رواق حرم مطهر است و بسیاری از این برنامهها در این رواق برگزار میشود.
رواقهای دیگر نیز به برنامههای خانوادگی،عقد نوعروسان و تازهدامادها،و فعالیتهای فرهنگی اختصاص دارند.رواق دارالکرامه به خادمان اختصاص داده شده و برخی رواقها برای مراسم خاص زائران غیرایرانی،به ویژه عراقیها،برنامهریزی شدهاند.
دسترسی و معماری حرم
حرم مطهر امام رضا (ع) با داشتن ۲۷ رواق،صحنها،ایوانها،و گنبدهای طلایی و زیبا،نمونهای کمنظیر از هنر و معماری اسلامی است.رواقها بهگونهای طراحی شدهاند که هرکدام کاربرد خاص خود را دارند و در معماری آنها از کاشیکاری،گچبری، خاتمکاری و خطاطی استادان بزرگ بهره گرفته شده است.
گنبد رضوی و ضریح:
گنبد طلای حرم مطهر با زیبایی خیرهکننده،از دوردستها قابل مشاهده است.ضریح پنجم امام رضا (ع) با طراحی استاد محمود فرشچیان و ساخت تیمی از هنرمندان بزرگ،شامل کارهای خاتمکاری،قلمزنی و خطاطی است و وزنی حدود ۱۲ تن دارد.آیات قرآن و کلمات مبارک «الله» در چهار گوشه آن به کار رفته و نمادی از شمسالشموس نیز در طراحی آن دیده میشود
سرداب حرم:
مضجع شریف امام رضا (ع) در بخشی از حرم که به سرداب معروف است قرار دارد.سرداب در طول تاریخ تغییراتی داشته و اکنون مرقد شریف روی سطحی بالاتر نصب شده است،اما در زیر آن فضای زیرزمینی ساخته شده که به نام سرداب شناخته میشود.راهروی ورودی سرداب از رواق دارالاجابه برای زائران باز است و ورود به این بخش به صورت نوبتی برای خانمها و آقایان امکانپذیر است.
افراد مشهور مدفون در حرم
در حرم مطهر رضوی،بسیاری از شخصیتهای سرشناس علمی،مذهبی،فرهنگی و سیاسی مدفون هستند.از جمله شیخ بهایی، شیخ جعفر مجتهدی،شیخ طبرسی،حاج حسنعلی اصفهانی،شیخ هاشم قزوینی و علامه محمدتقی جعفری.مقبره این افراد علاوه بر جنبه مذهبی،از نظر فرهنگی و تاریخی نیز اهمیت فراوان دارد.دفتر امور دفن حرم،اطلاعات دقیقی درباره محل دفن مشاهیر را در اختیار علاقهمندان قرار میدهد.
حوادث و بازسازیهای حرم
حرم امام رضا (ع) در طول تاریخ شاهد زلزلهها،یورشها و حوادث مختلف بوده است.زلزله ۱۰۸۴ قمری مشهد،تخریب بخشهای زیادی از شهر و حرم را به همراه داشت.در دوران صفوی،ازبکها دو بار به حرم یورش بردند و شاه عباس صفوی به همراه معماران و هنرمندان به بازسازی و توسعه حرم پرداخت.
در دوران قاجار،حرم دو بار مورد تاراج قرار گرفت و بخشی از طلاهای آن به نام افراد مختلف جمعآوری شد.حادثه تیراندازی در مسجد گوهرشاد به دستور رضاخان در سال ۱۳۱۴،و حوادث مشابه در انقلاب مشروطه و سال ۱۳۵۷،نشاندهنده اهمیت و حساسیت این مکان مقدس در تاریخ ایران است.
حادثه تروریستی ۳۰ خرداد ۱۳۷۳ نیز یکی از ناگوارترین وقایع حرم بود که منجر به شهادت ۲۷ زائر و مجروح شدن ۲۹۰ نفر شد. پس از این حادثه،اقدامات امنیتی و بازسازیهای گستردهای در حرم انجام شد تا ایمنی زائران حفظ شود.
جمعیت و حضور زائران
حرم امام رضا (ع) سالانه پذیرای بیش از ۳۰ میلیون زائر ایرانی و خارجی است.عراقیها بیشترین تعداد زائران غیرایرانی را تشکیل میدهند و برنامههای ویژهای برای آنها در رواقها برگزار میشود
از همین جا به حرم سلام میدم و دلم میخواد بطلبه
سلام.ماهم سلام میدیم به حرم امام رضا